گوشه گوشه کشور عزیز ما ایران دارای طبیعت بکر و دست نخورده ای است که می‌تواند به عنوان جاذبه‌های گردشگری مورد بازدید گردشگران باشد. جهنم دره، طبیعت بکر واقعی در نزدیکی‌های مشگین شهر، در شمال غرب ایران قرار گرفته که افزون بر زیبا و تماشایی بودن، خطرناک هم هست. در فاصله ۳۵ کیلومتری مشگین شهر، کیلومتر ۱۸ ییلاق قارا یاتاغ دره‌ای عمیق وجود دارد که دورتادور آن را صخره‌های سنگی احاطه کرده است و رودخانه خیاوچایی از میان آن می‌گذرد. نمای سرد و خشن صخره‌ها در کنار زیبایی‌های چشمگیر رودخانه پر آب و همچنین، آب سرد و خنک آن در فصل تابستان مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. محلی‌ها این دره را که با زیبایی‌های وصف‌ناشدنی‌اش، «جهنم دره» یا «شیطان دره» می‌نامند. علت نام‌گذاری جهنم دره به گفته کسانی که در نزدیکی آنجا سکونت دارند، سراشیبی‌های تند و مسیر صعب‌العبوری است که برای رسیدن به دره و رودخانه آن باید طی کرد.
جهنم دره مشکین شهر کجاست؟
جهنم دره در دامنه‌های شمالی کوه استوار سبلان و در شمال غربی ایران قرار دارد. دره مشکین شهر، یکی از شگفتی‌های بکر طبیعت بوده که در فاصله ۲۰ کیلومتری روستای موئیل قرار گرفته است. برای رفتن به این دره، از مبدا روستای موئیل، قسمتی از مسیر را باید با ماشین شخصی و بخشی را باید با پای پیاده بپیمایید. آبراهی با پهنای کم که پر از آب خنک است از میان این دره عبور می‌کند که نام آن خیاوچای عنوان شده است. این رودخانه با سرد شدن دمای هوا، به‌خاطر تشکیل قندیل‌های یخی زیاد که زیبایی خاصی دارند در دو طرف آبراه در اشکال مختلف، زیبایی دره را صدچندان می کنند.
به‌خاطر شیب‌های تند، ۷۰ درصد و خاک سستی که هر لحظه امکان دارد زیر پای افراد را خالی کنند، فقط طبیعت‌گردان و کوهنوردان حرفه‌ای پا به این منطقه می‌گذارند؛ بنابراین، بهتر است بدون راهنما وارد دره نشوید. هرچقدر که به پایین دره نزدیک‌تر شوید، زیبایی‌های آن پررنگ‌تر می‌شود. صعب‌العبور بودن مسیر و ترسناک بودن نام جهنم دره دلیل خوبی برای سفر نکردن به آن نیست. دلایل زیادی برای سفر به جهنم دره خاص و تماشایی مشگین شهر وجود دارد. در این منطقه در کنار قندیل‌های یخی، چشمه‌های آب گرم طبیعی در اطراف دره وجود دارد که از دل صخره‌های کوه سبلان به بیرون می‌ریزند و از جمله ویژگی‌هایی هستند که به جهنم دره، ارزش سفر می‌بخشند. این دره دارای طبیعتی دست‌نخورده، حیات‌وحش متنوع و اهمیت زیست‌محیطی فراوانی برای عشایر است.
ویژگی های خاص جهنم دره که لازم است بدانید!
کل دره حدودا ۱۳ کیلومتر طول دارد. کوهنوردان زیادی برای صعود به قله‌های کوه سبلان، مانند قله کسری، هرم و جنوارداغ مجبورند از حوالی دره عبور کنند. علاوه بر آن، جهنم دره به این دلیل که با آتشفشان نیمه‌فعال سبلان که سومین قله بلند در ایران همجوار است، حاوی چشمه‌های آب‌گرم بی‌شماری است که ویژگی‌های درمانی و خاص متعددی دارند. مشکین شهر آب و هوای بسیار خاص و جالبی دارد به طوری که مبارزه گرما و سرما در کل مشگین شهر در تمام فصول سال به وضوح قابل مشاهده است. برعکس تصورهایی که از شنیدن کلمه «جهنم» در ذهن سایر افراد نقش می‌بندد، جهنم دره مشگین شهر کاملا متفاوت بوده و ظاهری خشک و سوزان ندارد. این دره به‌خاطر موقعیت کوهستانی که دارد حتی تابستان‌ها هم دارای هوایی خنک و معتدل است و به‌خاطر اختلاف زیادی که با سطح دریا دارد، به‌جرئت می‌توان این نقطه را یکی از سردترین نقاط ایران دانست.
علاوه بر آب سردی که به خاطر ذوب شدن یخچال‌های سبلان پدید آمده و با شدت در آبراهه وسط دره در جریان است، از دیواره‌های آن نیز آب گرم به صورت چشمه سرازیر می شود. منطقه‌ای که جهنم دره در آن قرار گرفته است، به‌خاطر وجود در مسیر یک نوار آتشفشانی، چشمه‌های آب‌گرم بی‌شماری را شامل می شود که همگی خواص درمانی دارند. چشمه آب‌گرم با عنوان ملک سویی که در نزدیکی این دره واقع شده است، یکی از چشمه‌های آب‌گرم همجوار با سبلان در این دره محسوب می شود که می‌توان آن را از الطاف الهی در این منطقه برشمرد. جهنم دره مشکین شهر چشم‌اندازهای زیبایی دارد.
به دلیل مشکل بودن حرکت به درون دره، گردشگران و دیگر افراد کمتر به این مکان زیبا رفت و آمد کرده اند؛ بنابراین مناظر اطراف آن که ترکیبی از کوه، دره، رودخانه، پوشش گیاهی و جانوری متنوع است، یکی از دست‌نخورده‌ترین مناطق طبیعی و بکر مشکین شهر و حتی کل استان اردبیل و شاید کل ایران در نظر گرفته می شود. رودخانه خیاوچای که در برخی مواقع خیوچای نیر نامیده می شود، با طول ۵۰ کیلومتر از سرشاخه‌های مهم رودخانه قره‌سو قرار گرفته است که پس از گذشتن از کوه‌های هزارمیخ، آیی قاری و دلی آلی جنوار داغی، به دره عریض و طویل موئیل متصل می شود و پس از عبور از دل جهنم‌دره به قره‌سو می‌پیوندد. این رودخانه را می توان یکی از منابع مهم تامین آب شرب روستاهای مجاور آن معرفی کرد. آبشار زیبای گورگور نیز در مسیر این رودخانه و در محل تلاقی آن با بلندی‌های دره قرار گرفته است. این آبشار که یکی از جاذبه‌های جهنم دره است، در هر فصل از سال جلوه‌ای خاص دارد.
آشنایی با قسمت های مختلف جهنم دره
همانگونه که گفته شد رودخانه خیاوچای از وسط جهنم دره می‌گذرد و حوضچه‌ای که در محل ریزش آبشار گورگور ملک سوئی ایجاد کرده است، این حوضچه زیبا، محل زندگی ماهی‌های قزل‌آلای بی‌شماری است که تماشای جست‌وخیز آن‌ها یکی از لذت‌های سفر به جهنم دره است. این رودخانه مهم‌ترین زیستگاه قزل‌آلاهای خال‌قرمز در استان اردبیل است. جهنم دره به عنوان یکی از زیستگاه‌های جانوران مختلف حائز اهمیت است. این منطقه زیستگاه دائمی حیواناتی از قبیل قوچ و میش ارمنی، آهو، خرس قهوه‌ای و خاکستری، گراز، بز سفید طوق‌دار، کفتار و پرندگانی چون عقاب و شاهین و سایر گونه‌های دیگر پرندگان و وحوش است. با توجه به این که در این منطقه جانوران وحشی زندگی میکنند، در زمان سفر به این منطقه لازم است جوانب احتیاط را رعایت کرد، چرا که حیواناتی مانند خرس‌ها در صورتی که احساس کنند خطری توله‌هاشان را تهدید می‌کند، می‌توانند خطرناک شوند. اگر حین قدم زدن در کنار رودخانه به زمین زیر پایتان دقت کنید، جای پای خرس‌ها را آشکارا مشاهده خواهید کرد.
به خاطر موقعیت جغرافیایی این منطقه، جهنم دره زمستان‌های سردی دارد؛ بنابراین، اگر طاقت سرما ندارید می‌خواهید از طبیعت سرسبز و باطراوت آن لذت ببرید، بهتر است اواسط بهار تا اوایل تابستان به جهنم دره سفر کنید و از آب و هوا و طبیعت سرسبز آن جا لذت ببرید. تا پیش از اردیبهشت، زمین‌ها سرسبز هستند و دره مه‌آلود است و زمین لغزنده و پر از چمن‌های یخزده. در سایر فصل‌های سال هوای این دره بسیار سرد و کوهستانی و مه‌آلود میباشد و مه در جهنم دره به اندازه ای غلیظ است که حتی جلوی پای خود را نمی‌توان دید. اما به‌خاطر وجود چشمه‌های آب گرم در جهنم دره، اینجا این قابلیت را دارد که مقصدی مناسب برای روزهای سرد زمستانی هم باشد. در این مواقع فقط با کمک راهنماهای محلی می‌توان به دره جهنم سفر کرد. تماشای آبشارهای یخزده و قندیل‌های آویزان از دیواره‌های صخره‌ای کنار رودخانه از دیگر موارد تماشایی جهنم دره است. این دره بهشتی که نام جهنم را بر خود دارد، محل عبور ایل بزرگ شاهسون است که در هنگام کوچ بهاره از این منطقه زیبا و دیدنی عبور مینمایند.
